In een informele zienswijze van 23 juni 2017 heeft de Autoriteit Consument en Markt (ACM) geconcludeerd dat de voordelen van gezamenlijke inkoop door een aantal zorgaanbieders in coöperatief verband van acute thuiszorg groter zijn dan de mogelijke risico’s voor de concurrentie. De ingekochte acute thuiszorg mag gebundeld worden aangeboden aan de zorgverzekeraars. Deze handelwijze beperkt vermoedelijk weliswaar de mededinging, maar het is volgens de ACM in ieder geval aannemelijk dat dit gerechtvaardigd is op grond van artikel 6 lid 3 Mededingingswet (Mw).
Opzet van de voorgestelde samenwerking
De zorginstellingen Fundis, Espria, Sensire, Florence en Zuidzorg hebben de ACM laten weten dat zij van plan zijn om gezamenlijk een coöperatieve vereniging op te richten onder de naam Thuis & Veilig. Het is de bedoeling dat Thuis & Veiling in heel Nederland regionaal aangeboden acute thuiszorg gaat inkopen. Het aanbod wordt vervolgens gebundeld en als een “totaalproduct” aan de zorgverzekeraars verkocht.
Thuis & Veilig zal de acute thuiszorg per Huisartsenpost-regio (HAP-regio) aanbesteden. Mede gezien de mogelijke synergie met de huisartsenposten, ziet de ACM ziet dit als een logische verkavelingsvorm. Deze regio-indeling voorkomt ook dat voor aanbestedingsregio’s wordt uitgegaan van werkgebieden van de oprichters van Thuis & Veilig die daarmee een voorsprong in de aanbestedingsprocedures zouden kunnen hebben. Per HAP-regio zal één enkele zorgaanbieder worden geselecteerd op grond van een bieding die prijs en (tenminste minimum) kwaliteit combineert. Er zullen geen exclusiviteitseisen worden gesteld en Thuis & Veilig zal open staan voor andere aanbieders. Wel zal Thuis & Veilig een maximumprijs hanteren, teneinde te voorkomen dat door mogelijk regionaal sterke aanbieders onevenredige prijzen worden afgedwongen. Het aldus ingekochte aanbod zal door Thuis & Veilig worden gebundeld en als één dienst voor één prijs aan de zorgverzekeraars worden verkocht. Bij het contracteren zal Thuis & Veilig alle onderliggende kosten aan de zorgverzekeraars inzichtelijk maken. Zorgverzekeraars zien dus wat de dienst kost en kunnen zo nodig uitwijken. De ACM gaat ervan uit dat de zorgverzekeraars het landelijke aanbod van Thuis & Veilig individueel zullen inkopen. Anders wordt de (potentiële) concurrentie tussen de aanbieders van acute thuiszorg te veel uitgesloten.
In het kader van acute thuiszorg kan het voorkomen dat cliënten moeten worden doorverwezen naar zorgaanbieder voor een andere vorm van zorg (triage). Om te verhinderen dat cliënten exclusief naar de oprichters van Thuis & Veilig worden verwezen, zal worden voorzien in een expliciet contractueel vastgelegd non-discriminatoir en op objectieve criteria gebaseerd regime voor verwijzingen.
Zienswijze ACM
De ACM laat in het midden of de voorgenomen handelwijze van Thuis & Veiling strijdig is met het Nederlandse kartelverbod. Het is in de visie van ACM immers aannemelijk dat de voorgenomen handelswijze gerechtvaardigd is op grond van artikel 6 lid 3 Mw..
De ACM heeft informatie ingewonnen bij zorgverzekeraars. Op basis hiervan stelt de ACM vast dat de beoogde samenwerking meerwaarde heeft. De huidige organisatie van de regionale acute thuiszorg blijkt namelijk onder druk te staan. Hierdoor bestaat het risico op uitholling van acute thuiszorg. De beoogde samenwerking gaat dat tegen. De ACM acht het aannemelijk dat de voordelen in termen van kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid door Thuis & Veilig zullen worden doorgegeven aan haar afnemers en uiteindelijk aan individuele patiënten en verzekerden. Niet uitgesloten kan worden dat de beoogde samenwerking de mededinging beperkt. De zorginstellingen hebben hun plannen echter zodanig aangepast dat de beperking van de mededinging zo minimaal mogelijk is. Tot slot blijft er voldoende concurrentie over. Thuis & Veiling zal de acute thuiszorg op basis van een aanbesteding inkopen, zodat zorgaanbieders op prijs met elkaar kunnen concurreren. Omdat Thuis & Veiling het gebundelde aanbod op een transparante wijze verkoopt, zijn zorgverzekeraars in staat acute thuiszorg van derden af te nemen mocht daar aanleiding voor zijn.
Commentaar
Samenwerking in de zorg is een thema dat herhaaldelijk mededingingsrechtelijke vragen oproept. Vorig jaar kwam de ACM nog met een informele zienswijze over de voorgenomen samenwerking op het gebied van complexe kankerzorg tussen drie Utrechtse ziekenhuizen. Meer daarover in de blog: ACM formuleert aandachtspunten voor ‘self assessment‘ bij samenwerking in de zorg.
Wat de onderhavige zaak apart maakt, is dat vijf gevestigde grote zorgaanbieders een coöperatie oprichten die landelijk zorg gaat inkopen om dat vervolgens als één dienst tegen één prijs aan zorgverzekeraars te verkopen. Deze zorgaanbieders zijn niet alleen lid van de coöperatie, maar ook (potentieel) onderaannemer en (potentieel) concurrent van elkaar. Dat levert intern een mededingingsrechtelijk spanningsveld op. De wijze waarop de samenwerking is vormgegeven beoogt daarom “zo veel mogelijk zelfstandigheid van de statutair bestuurder ten opzichte van de leden te bewerkstelligen”. Bovendien zullen de processen binnen Thuis & Veilig “zo moeten zijn ingericht dat concurrerende zorgaanbieders (en partijen in het bijzonder) geen inzicht krijgen in elkaars commerciële gegevens”. Dat kan nog een hele opgave worden.
De positieve beoordeling door de ACM lijkt voor een deel ingegeven door het feit dat er thans sprake is van een versnipperd aanbod van acute thuiszorg. Door de beperkte regionale schaalgrootte staat dit aanbod ook nog eens onder druk. Wat zeker ook meegespeeld zal hebben is dat de acute thuiszorg ongeveer 1% uitmaakt van de omzet de oprichters Thuis & Veilig. Een “kleintje bier” dus?
Eric Janssen, advocaat mededingingsrecht