Indien consumenten bij zien het zien van de aanduiding “Glen” voor een Duitse whisky direct denken aan de beschermde geografische aanduiding voor gedistilleerde dranken en gearomatiseerde wijnen (GA) “Scotch Whisky”, kan het gebruik van het woord “Glen” een door het Unierecht ongeoorloofde “voorstelling” van die GA vormen. Dit heeft het EU Hof van Justitie (Hof) bepaald in een arrest van 7 juni 2018.
De casus
Michael Klotz, een internethandelaar, verkoopt whisky onder de naam “Glen Buchenbach”. De whisky wordt geproduceerd in de Duitse gemeente Berglen in het Buchenbachtal door de Waldhornbrennerei, de distilleerderij van de familie Klotz. Het etiket op de whiskyfles bevat de navolgende informatie (r.o. 10):
Volgens de Scotch Whisky Association (SWA), een naar Schots recht opgerichte organisatie die name als doel heeft de handel in Schotse whisky zowel in als buiten Schotland te beschermen, maakt Michael Klotz inbreuk op de GA “Scotch Whisky” door het woord “Glen” te gebruiken voor Duitse whisky. De SWA vroeg het Landgericht Hamburg daarom om Michael Klotz te verbieden nog langer Duitse whisky onder de naam “Glen Buchenbach” te verkopen.
Volgens het Landgericht Hamburg is het niet duidelijk of gebruik van het woord “Glen” inbreuk maakt op de GA “Scotch Whisky” als bedoeld in artikel 16 onder a tot en met c Vo 110/2008. Daarom worden er prejudiciële vragen gesteld aan het Hof.
Oordeel van het Hof
Afzonderlijke beschermingscategorieën
Artikel 16 Vo 110/2008 somt een gradatie van verboden handelingen op. De afzonderlijke categorieën moeten duidelijk van elkaar worden onderscheiden (r.o. 33 en 65). Bij de uitleg van een beschermingscategorie moet daarom worden voorkomen dat afbreuk wordt gedaan aan de werkingssfeer van de navolgende beschermingscategorieën (r.o. 54).
Direct of indirect commercieel gebruik (sub a)
Van “direct” gebruik is sprake indien de GA rechtstreeks op het betrokken product of de specifieke verpakking ervan is aangebracht. Bij “indirect” gebruik daarentegen staat deze aanduiding in marketing- of aanvullende informatie, zoals reclame over dit product of documenten die daarop betrekking hebben (r.o. 32). Bovendien moet de aanduiding worden gebruikt “in een vorm die identiek is aan of vanuit fonetisch en/of visueel oogpunt vergelijkbaar is met” de GA (r.o. 36).
Misbruik, nabootsing of voorstelling (sub b)
Voor het bestaan van een “voorstelling” van een GA is niet vereist dat het gebruikte “teken” een deel van een GA bevat (r.o. 46). Evenmin is nodig dat er een “fonetische en visuele overeenstemming” bestaat tussen het gebruikte teken en de GA. Zelfs wanneer die gelijkenis ontbreekt, kan er toch sprake zijn van een “voorstelling” (r.o. 49). Dit kan het geval zijn als het gebruikte teken en de GA “conceptueel dicht bijeen liggen” (r.o. 50). Doorslaggevend is of de “normaal geïnformeerde en redelijk omzichtige en oplettende gemiddelde Europese consument” bij het zien van het gebruikte teken “direct” het product voor de geest zal komen waarvoor de GA geldt (r.o. 47 en 51). Een “associatie van welke aard ook” is daarvoor echter niet voldoende (r.o. 54).
Artikel 16 sub d Vo 110/2008 beschermt een GA tegen misbruik, nabootsing of voorstelling ervan, “zelfs wanneer de werkelijke oorsprong van het product wordt vermeld” (r.o. 43 en 57). Daarom hoeft voor de vaststelling van een “voorstelling” van een GA geen rekening te worden gehouden met de context waarin die voorstelling wordt gebruikt (r.o. 59-60).
Andere onjuiste of misleidende vermeldingen (sub c)
Bij andere onjuiste of misleidende vermeldingen gaat het om informatie die aan consumenten wordt verstrekt, in de aanduiding, de presentatie of de etikettering van het betrokken product. Hoewel deze informatie zelf niet de suggestie wekt van de GA, wordt deze als onjuist of misleidend aan aangemerkt “in het licht van het verband van het product met deze aanduiding” (r.o. 65). Het onjuiste of misleidende karakter van een vermelding wordt vervolgens niet weggenomen door het verstrekken van “aanvullende informatie”. Voor de vaststelling of er sprake is van een verboden onjuiste of misleidende vermelding hoeft dus geen rekening te worden gehouden met de context waarin de gewraakte vermelding wordt gebruikt (r.o. 71).
Commentaar
EU kwaliteitsregelingen
Ingevolge Vo 1151/2012 zijn er drie Europese kwaliteitsregelingen:
| (i) | beschermde oorsprongsbenaming (BOB – levensmiddelen en wijn) |
| (ii) | beschermde geografische aanduiding (BGA – levensmiddelen en wijnen en GA – gedistilleerde dranken en gearomatiseerde wijnen) |
| (iii) | gegarandeerde traditionele specialiteiten (GTS) |
De door de SWA ingeroepen GA “Scotch Whisky” heeft dus betrekking op een Europese kwaliteitsregeling als hiervoor bedoeld. De betreffende kwaliteitsregeling is uitgewerkt in de reeds genoemde Vo 110/2008.
Een GA garandeert dat een product bepaalde kwaliteiten heeft die verband houden met het productiegebied. Als GA geregistreerde namen van producten, worden door Vo 110/2008 beschermd tegen namaak en misbruik. Producten die niet afkomstig zijn uit het gebied waar de GA voor geldt of die anderszins niet in overeenstemming zijn met het productdossier, mogen niet onder die GA in de handel worden gebracht.
Het woord “Glen” en de GA “Scotch Whisky”
De vraag die het Landgericht Hamburg moet beantwoorden is of Michael Klotz inbreuk maakt op de GA “Scotch Whisky” door Duitse whisky te verhandelen onder de naam “Glen Buchenbach”. In de kern draait de zaak om het gebruik van het woord “Glen” in de aanduiding van de whisky. Het ligt niet voor de hand dat dit “direct of indirect gebruik” vormt als bedoeld in artikel 16 sub a Vo 110/2008. Het woord “Glen” is immers niet “identiek aan of vanuit fonetisch en/of visueel oogpunt vergelijkbaar met “Scotch”. Het woord “Glen” kan vervolgens een “voorstelling” van de GA “Scotch Whisky” zijn in de zin van artikel 16 sub b Vo 110/2008, indien het Landgericht Hamburg vaststelt dat de consument bij het zien van dit woord op een fles met whisky – los van de context – direct denkt aan “Scotch Whisky”. In dit verband heeft de SWA erop gewezen dat het woord “Glen”, Gaelisch voor “smalle vallei”, in Schotland veelvuldig wordt gebruikt als bestanddeel in de naam van Schotse whisky’s. Hierdoor zou het woord “Glen” de associatie met “Scotch Whisky” oproepen (r.o. 12). Aan de andere kant wordt het woord ook buiten Schotland gebruikt, waaronder in Ierland. Mocht er van een “voorstelling” geen sprake zijn, dan kan het woord “Glen” tot slot ook nog een “onjuiste of misleidende vermelding” vormen in de zin van artikel 16 sub c Vo 110/2008. In dit kader heeft de A-G in zijn conclusie opgemerkt van mening te zijn dat het woord “Glen” geen “onjuiste of misleidende vermelding” is “die tot misverstanden ten aanzien van de oorsprong van het product aanleiding” kan geven, omdat het woord geen “direct en nauw verband heeft” met de GA “Scotch Whisky” (randnr. 107).
