In een arrest van het 20 december 2017 heeft het Europese Hof van Justitie (Hof) bepaald dat de naam “Champagner Sorbet” op de verpakking van door Aldi in Duitsland verkocht consumptie-ijs niet noodzakelijkerwijs in strijd is met de beschermde oorsprongsbenaming (BOB) “Champagne”.
Casus
Vanaf eind 2012 verkocht Aldi consumptie-ijs onder de naam “Champagner Sorbet”:
Het Comité interprofessionnel du Vin de Champagne (CIVC), een brancheorganisatie van champagneproducenten, meende dat Aldi hiermee inbreuk maakte op de BOB “Champagne” en startte een procedure voor het Landgericht München. Nadat deze rechter de vordering van het CIVIC had toegewezen, ging Aldi in beroep. Op verzoek van Aldi vernietigde het Oberlandesgericht (OLG) München het vonnis in eerste aanleg. Daarop legde het CIVIC de zaak voor aan het Bundesgerichtshof (BGH), de Duitse Hoge Raad. Die stelde vervolgens prejudiciële vragen aan het Hof.
Oordeel van het Hof
Het wettelijke kader
De bescherming van BOB’s voor wijnen wordt sedert 1 januari 2014 geregeld in artikel 103 GMO Vo 1308/2013 en voordien in artikel 118 quaterdecies GMO Vo 1234/2007. Voor andere levensmiddelen voorziet in artikel 13 Vo 1151/2012 in een vergelijkbare bescherming. In tweede lid van de genoemde artikelen worden telkens vier categorieën van handelingen opgesomd die met betrekking tot BOB’s verboden zijn:
| a) | het direct of indirect gebruiken van een geregistreerde benaming voor niet onder die registratie vallende producten |
| b) | het op een zodanige wijze suggereren van een geregistreerde benaming, dat de consument hierdoor een voldoende nauw verband met deze benaming vaststelt |
| c) | het aan de consument verstrekken van informatie waardoor weliswaar geen voorstelling wordt opgeroepen van een beschermde geografische benaming, maar die wordt aangemerkt als vals of misleidend door het verband van het product met die benaming |
| d) | een andere praktijk die niet reeds onder de categorieën a) tot en met c) valt en die de consument kan misleiden |
Categorie a) – gebruik van een beschermd product als ingrediënt
Het Hof merkt allereerst op dat het in categorie a) bedoelde verbod bijzonder ruim is. Dit betekent dat een BOB beschermt wordt tegen gebruik van de naam voor zowel (r.o. 31):
| i) | “vergelijkbare producten” die niet in overeenstemming zijn met het bij de BOB horende productdossier, als |
| ii) | “niet-vergelijkbare producten”, indien dit gebruik “neerkomt op het uitbuiten van de reputatie van die BOB” |
De sorbet van Aldi voldoet niet aan het productdossier behorend bij de BOB “Champagne”. Dit laat echter onverlet dat de sorbet een ingrediënt bevat dat wel in overeenstemming is met het bedoelde productdossier. In verband hiermee wijst het Hof erop dat het in categorie a) bedoelde verbod ook geldt “voor producten die als ingrediënt worden gebruikt” (r.o. 33).
Categorie a) – uitbuiting van de reputatie
Van uitbuiting van de reputatie van een BOB in de zin van categorie a) onder ii) is slechts sprake indien het gebruik van de naam onrechtmatig is (r.o. 40-41). Omdat Aldi champagnewijn als ingrediënt in haar sorbets heeft gebruikt, verwijst het Hof naar de mededeling van de Europese Commissie, met als titel “Richtsnoeren betreffende de etikettering van levensmiddelen die ingrediënten met een beschermde oorsprongsbenaming (BOB) en een beschermde geografische aanduiding (BGA) bevatten” (Richtsnoeren). Uit § 2.1.2 van deze Richtsnoeren blijkt dat een BOB in de verkoopbenaming van een levensmiddel mag worden gebruikt en dus niet onrechtmatig is indien:
| 1. | het betrokken levensmiddel daadwerkelijk het door een BOB beschermd product als ingrediënt bevat |
| 2. | dit ingrediënt in voldoende hoeveelheid wordt gebruikt teneinde het betrokken levensmiddel een essentieel kenmerk te verlenen, en |
| 3. | idealiter het percentage van het verwerkte ingrediënt wordt aangegeven |
Met betrekking tot het voorschrift “voldoende hoeveelheid” geldt er geen uniform percentage. Het gaat erom dat het met een BOB beschermd product het levensmiddel waar het in is verwerkt een essentieel kenmerk verleent. Dat kenmerk bestaat volgens het Hof “vaak in het aroma en de smaak die dat ingrediënt aan het levensmiddel geeft”. Indien de smaak van het levensmiddel meer door andere ingrediënten wordt bepaald, wordt bij het gebruik van een dergelijke benaming onrechtmatig geprofiteerd van de reputatie van de betrokken BOB. Dit betekent dat de Duitser rechter moet onderzoeken of de smaak van Aldi’s “Champagner Sorbet” hoofdzakelijk wordt “veroorzaakt” (in de Duitse versie wordt het woord “hervorgerufen” gebruikt) door de aanwezigheid van champagne in dat product (r.o. 51-52).
Categorie b)
Door de benaming van het door de BOB beschermde ingrediënt in de benaming van het betrokken levensmiddel op te nemen, wordt direct gebruikgemaakt van die BOB om openlijk een daarmee verband houdende smaakeigenschap te claimen. Dit levert geen misbruik, nabootsing of voorstelling op in de zin van categorie b) (r.o. 57).
Categorie c)
Indien het gewraakte consumptie-ijs van Aldi niet als essentieel kenmerk een smaak heeft die hoofdzakelijk wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van champagne, kan de benaming “Champagner Sorbet” op de binnen- of buitenverpakking van dit levensmiddel worden geacht een onjuiste of misleidende aanduiding te vormen in de zin categorie c) (r.o. 62-63).
Commentaar
Europese kwaliteitsregelingen
De Unierechtelijke bepalingen inzake de bescherming van geregistreerde benamingen en geografische aanduidingen staan in meerdere EU verordeningen. Het hier besproken arrest maakt duidelijk dat de regelingen zodanig moeten worden uitgelegd “dat zij coherent kunnen worden toegepast” (r.o. 32). Zo is te verklaren dat het Hof artikel 103 Vo 1308/2013 en artikel 118 quaterdecies Vo 1234/2007 mede aan de hand van Vo 1151/2012 uitlegt.
Een kwestie van smaak
Voor zover kan worden nagegaan staat niet ter discussie dat Aldi bij de productie van haar “Champagner Sorbet” echte champagne heeft gebruikt geen andere mousserende wijn. Verder had Aldi op de verpakking aangegeven dat in haar sorbet 12% champagne was verwerkt (r.o. 22). Daarmee lijkt de kern van het geschil beperkt tot de smaak van het door Aldi verkochte consumptie-ijs: heeft dit consumptie-ijs een smaak die vooral te danken is aan het ingrediënt champagne? Naar aanleiding van het hier besproken arrest heeft het BGH in een uitspraak van 19 juli 2018 vastgesteld dat het OLG München de smaak van Aldi’s “Champagner Sorbet” niet heeft onderzocht (r.o. 31). De zaak wordt daarom terugverwezen.
* afbeelding van CH Claudio Schwarz | @purzlbaum op www.unsplash.com, het BOB symbool heb ik toegevoegd
** afbeelding overgenomen uit de uitspraak van het BGH van 19 juli 2018
