Op 16 juli 2018 heeft de Europese Commissie (Commissie) een nieuwe Gedragscode voor een goed verloop van de staatssteunprocedures (Gedragscode) vastgesteld. Hiermee wil de Commissie oriëntatiehulp bieden aan lidstaten, ondernemingen en andere belanghebbenden.
Modernisering van de staatssteunregels
De Gedragscode maakt onderdeel uit van de State Aid Modernisation agenda (SAM) van de Commissie. SAM heeft een tweeledig doel. Allereerst wil de Commissie het handhavingsbeleid toespitsen op zaken met de grootste impact op de interne markt. Daarnaast moeten de regels worden vereenvoudigd en gestroomlijnd, teneinde het handhavingsbeleid voorspelbaarder te maken. Met name aan laatstgenoemde doelstelling komt de Gedragscode tegemoet.
Inhoud Gedragscode
De staatssteunprocedures worden in belangrijke mate geregeld door Verordening 2015/1589. In de Gedragscode wordt uitgelegd uit hoe deze procedures worden uitgevoerd en welke maatregelen de Commissie neemt om de duur van procedures in te korten en hun transparantie en voorspelbaarheid te vergroten.
Prenotificatie
Een lidstaat die een steunmaatregel wil melden, doet er goed aan de zaak eerst met de Commissie te overleggen. Dit wordt prenotificatie genoemd. Het helpt de lidstaat een zo compleet mogelijke melding op te stellen. Ook kan het overleg worden gebruikt om eventuele moeilijkheden al in een vroege fase te verhelpen. Daarnaast kan bekeken worden of de zaak in aanmerking komt voor de gestroomlijnde procedure. In het algemeen zal de prenotificatiefase worden afgerond met een niet-bindende informele zienswijze van de Commissie.
Portfolio aanpak
Twee keer per jaar kan een lidstaat de Commissie verzoeken om staatssteunzaken die grote prioriteit hebben in aanmerking te laten komen voor de portfolio aanpak. Indien door de Commissie geaccepteerd, worden dergelijke staatssteunzaken met voorrang behandeld.
Voorlopige beoordeling
Na melding van een steunmaatregel kan de Commissie verlangen dat de lidstaat informatie verstrekt. Wordt deze informatie niet tijdig verstrekt, dan wordt de melding als ingetrokken beschouwd. Eventueel kan de lidstaat de Commissie de voorlopige beoordeling van de steunmaatregel opschorten, bijvoorbeeld om tegemoet te komen aan eventuele bezwaren van de Commissie. Tot slot zal de Commissie de lidstaat op verzoek informeren over de stand van zaken.
Gestroomlijnde procedure
De gestroomlijnde procedure is bedoeld voor zaken die voldoende vergelijkbaar zijn met zaken waar de Commissie al eerder ten minste drie positieve besluiten over genomen heeft. De Commissie streeft er naar binnen 25 dagen na de melding een verkort besluit vast te stellen. Uiteraard is de Commissie niet verplicht de gestroomlijnde procedure toe te passen. Er kunnen immers redenen zijn om de gewone procedure toe te passen, bijvoorbeeld in verband met gewijzigde rechtspraak.
Formele onderzoeksprocedure
Het besluit om een formeel onderzoek te starten, wordt door de Commissie gepubliceerd. Op die manier kunnen belanghebbenden binnen één maand na publicatie een zienswijze indienen bij de Commissie. De betrokken lidstaat zal in de gelegenheid worden gesteld om op eventuele zienswijzen te reageren. Verder kan de Commissie de lidstaat verzoeken aanvullende informatie te verstrekken. De formele onderzoeksprocedure wordt in beginsel slechts in bijzondere gevallen en met instemming van de betrokken lidstaat opgeschort. De Commissie streeft er naar de formele onderzoeksprocedure binnen 18 maanden af te ronden.
Klachten
Voor het indienen van een klacht moet het door Verordening 2015/1589 voorgeschreven formulier worden gebruikt. Indien niet alle door dit formulier voorgeschreven informatie wordt verstrekt, zal de Commissie de klacht beschouwen als marktinformatie. Is de klacht ontvankelijk, dan zal de Commissie in beginsel binnen 12 maanden een besluit nemen of een voorlopige beoordeling naar de klager sturen. De Commissie kan echter een lage prioriteit geven aan klachten over steunmaatregelen die reeds bij de nationale rechter worden aangevochten.
Monitoring
Sedert de verruiming van de AGVV hoeven veel steunmaatregelen niet meer bij de Commissie te worden gemeld. Meer hierover in de blog: Toepassingsgebied van de AGVV verruimd. In verband hiermee monitort de Commissie of de lidstaten de AGVV juist toepassen. De Commissie doet dit door een aantal staatssteunzaken te selecteren en aan een nader onderzoek te onderwerpen. Hoe de selectie wordt gemaakt, wordt in de Gedragscode niet vermeld.
Slot
Partijen die betrokken zijn bij een staatssteunzaak vragen zich meestal af hoe lang een eventuele procedure bij de Commissie duurt. De Gedragscode, die de uit 2009 stammende Gedragscode voor een goed verloop van de staatssteunprocedures en de Mededeling vereenvoudigde procedure vervangt, biedt op dit punt enige duidelijkheid aangezien er termijnen worden genoemd. Het gaat wel slechts om indicaties. Een procedure kan in de praktijk dus langer duren dan in de Gedragscode wordt vermeld. Voor een deel kunnen partijen de voortgang echter zelf beïnvloeden. Zo kan het vooroverleg met de Commissie er voor zorgen dat de aanmelding zo volledig mogelijk is. Dit voorkomt onder andere vertragende informatieverzoeken van de Commissie. Daarnaast is het raadzaam om te na te gaan of de steunmaatregel vergelijkbaar (te maken) is met maatregelen waar de Commissie al eerder positief over heeft geoordeeld. In voorkomend geval kan namelijk gebruik worden gemaakt van de gestroomlijnde procedure die een zeer korte doorlooptijd kent. Voor zaken met een hoge prioriteit bestaat tot slot de mogelijkheid om de Commissie te verzoeken de portfolio aanpak toe te passen.