In een besluit van 12 maart 2020 heeft de Europese Commissie (Commissie) vastgesteld dat de uitbraak van het coronavirus (COVID-19) een “buitengewone gebeurtenis” vormt als bedoeld in de staatssteunregels. Op grond daarvan is de Commissie akkoord gegaan met een Deense compensatieregeling voor annulering van evenementen in verband met het coronavirus.
De Deense compensatieregeling
In het kader van de recentste ontwikkelingen rond het coronavirus in Denemarken, hebben de Deense autoriteiten op 6 maart 2020 een officiële aanbeveling gedaan dat alle openbare evenementen met meer dan 1000 deelnemers alsmede evenementen die gericht zijn op specifieke risicogroepen, zoals ouderen en andere kwetsbare personen, onafhankelijk van het aantal deelnemers, worden geannuleerd, uitgesteld of ingrijpend gewijzigd. Hoewel de aanbeveling niet bindend is, hebben de Deense autoriteiten zich op het standpunt gesteld dat deze door de ondernemingen zal worden gevolgd en als bindend zal worden beschouwd.
Voor compensatie komen in aanmerking inkomstenverlies en extra kosten als gevolg van annulering, uitstel of wijziging van de voorwaarden van de evenementenorganisatie. De organisator moet bewijzen dat het evenement uitsluitend als gevolg van de aanbeveling is geannuleerd, substantieel gewijzigd of uitgesteld.
De vergoeding kan tot 100% van de in aanmerking komende verliezen en kosten dekken, mits deze niet door de verzekering van de organisator worden gedekt. De vergoeding mag echter niet leiden tot een nettowinst voor de organisatoren. Voor alle aanvragen om compensatie van meer dan 0,5 miljoen DKK (€ 67.000,–) moet een door een accountant goedgekeurde begroting en verantwoording worden ingediend. De uitgaven ter dekking van de kosten van de accountant voor het opstellen van dergelijke documentatie kunnen ook worden gedekt door de compensatieregeling, tot 30.000,– DKK (€ 4.000,–).
Oordeel van de Commissie
Staatssteun
Volgens de Commissie kwalificeert de compensatiemaatregel als staatssteun. De regeling is afkomstig van de staat en de compensatie wordt uit de staatsbegroting gefinancierd. Door deze compensatie worden bovendien slechts ondernemingen begunstigd die specifieke publieke evenementen organiseren. Deze ondernemingen worden voor verliezen gecompenseerd en van kosten bevrijd die zij normaal zelf zouden moeten dragen. Aangezien de regeling betrekking heeft op een concurrentiegerichte sector en ondernemingen die betrokken zijn bij het handelsverkeer tussen de lidstaten, bestaat het risico dat de steun de concurrentie vervalst of dreigt te vervalsen en het handelsverkeer ongunstig beïnvloedt. De staatssteuntoets wordt in meer detail beschreven in de blog: Commissie publiceert mededeling over het begrip staatssteun.
Omdat de compensatieregeling staatssteun vormt, gaat de Commissie na of de regeling verenigbaar is met de interne markt. Daarvoor kijkt de Commissie naar artikel 107 lid 2 sub b VWEU. Op grond van deze bepaling zijn steunmaatregelen tot het herstel van de schade veroorzaakt door natuurrampen of andere buitengewone gebeurtenissen automatisch verenigbaar met de interne markt.
Buitengewone gebeurtenis
Als een buitengewone gebeurtenis kwalificeert een gebeurtenis die (cumulatief):
| (i) | onvoorzienbaar of moeilijk te voorzien was |
| (ii) | aanzienlijke schaal of economische effecten teweeg brengt |
| (iii) | als buitengewoon is te beschouwen |
Volgens de Commissie kan de uitbraak van het coronavirus worden aangemerkt als een buitengewone gebeurtenis, aangezien deze uitbraak niet was te voorzien, zich duidelijk onderscheidt van gewone gebeurtenissen door haar aard en door de gevolgen ervan voor de getroffen ondernemingen en de economie in het algemeen, en daarom buiten de normale werking van de markt valt.
Causaal verband
In het belang van de volksgezondheid heeft de Deens overheid vanwege de uitbraak van het coronavirus aanbevolen om bepaalde publieke evenementen te annuleren. De compensatieregeling is bedoeld om de negatieve economische gevolgen die hiervan het gevolg zijn te helpen verzachten. Dit betekent dat de compensatieregeling rechtstreeks verband houdt met het coronavirus.
Evenredigheid van de steunmaatregel
De compensatieregeling voorziet in een vergoeding die niet hoger is dan wat nodig is om de schade te herstellen. Ook is veiliggesteld dat de steun geen winst mag opleveren. Verliezen die geheel of gedeeltelijk worden gedekt door de verzekering van de organisatoren komen niet voor vergoeding in aanmerking. Met betrekking tot uitgestelde evenementen worden alleen de extra kosten gedekt, waardoor de vergoeding beperkt blijft.
Geen cumulatie
De steun in het kader van compensatieregeling kan tot slot niet worden gecumuleerd met andere staatssteun die voor dezelfde kosten wordt verleend.
Commentaar
Automatische verenigbaarheid
Een steunmaatregel die voldoet wordt aan de voorwaarden genoemd in artikel 107 lid 2 VWEU is automatisch verenigbaar met de interne markt. De Commissie beschikt dus niet over beleidsvrijheid. Om deze reden moeten de begrippen “natuurramp” en “buitengewone gebeurtenis” volgens onder andere het arrest Griekenland/Commissie [r.o. 81] eng worden geïnterpreteerd. Hoewel in het verleden wel vaker situaties als natuurramp of buitengewone gebeurtenis zijn aangemerkt, is de lijst niet heel lang. Gelet daarop is het voor de praktijk buitengewoon handig om te weten dat het coronavirus als een “buitengewone gebeurtenis” wordt beschouwd. Dit maakt het makkelijker andere steunmaatregelen die bedoeld zijn om de gevolgen van het coronavirus te verzachten staatssteunproof te maken. Te meer nu de Commissie in het onderhavige besluit de voorwaarden ook nog eens mooi op een rijtje heeft gezet.
Snelle besluitvorming en ‘guidance’
Opvallend is hoe snel de Commissie het besluit heeft genomen. Op 11 maart 2020 werd de compensatieregeling door de Deense autoriteiten aangemeld. Reeds één dag later liet de Commissie weten dat de steunregeling verenigbaar is met de interne markt. Een duidelijk signaal naar de lidstaten. In een persbericht van 12 maart 2020 naar aanleiding van vorenbedoeld besluit, laat de Commissaris Vestager weten klaar te staan “to work with all Member States to ensure that possible national support measures to tackle the outbreak of the virus can be put in place as quickly and effectively as possible, in line with EU rules”. In dit kader wordt in het persbericht een opsomming gegeven van de mogelijkheden die de Europese staatssteunregels bieden:
| VWEU | Maatregel | |
| 1. | Artikel 107(1) | Generieke maatregelen die voor alle ondernemingen gelden, zoals bijvoorbeeld uitstel van betaling voor vennootschapsbelasting |
| 2. | Artikel 107 (2)(b) | Compensatie voor de schade die rechtstreeks wordt veroorzaakt door natuurrampen en buitengewone gebeurtenissen |
| 3. | Artikel 107(3)(c) | Reddings- en herstructureringssteun |
| 4. | Artikel 107(3)(b) | Steun om een ernstige verstoring van de economie op te heffen |
