In een besluit van 26 juni 2018 heeft de Autoriteit Consument en Markt (ACM) aan Jumbo toestemming verleend om 79 EMTÉ supermarkten over te nemen. Jumbo heeft de ACM hiervoor wel moeten toezeggen in drie plaatsen een supermarkt te verkopen. Dit is het gevolg van de door de ACM gehanteerde afbakening van de relevante geografische markt.
De transactie
EMTÉ Holding B.V. (EMTÉ), een dochteronderneming van Sligro Groep Holding B.V. (Sligro), exploiteert 130 EMTÉ supermarkten, 2 distributiecentra en een vleescentrale. Begin 2018 besloot Sligro EMTÉ te verkopen. Jumbo Groep Holding B.V. (Jumbo) en Coop Holding B.V. (Coop) bleken allebei interesse te hebben in delen van deze onderneming. Zij besloten daarom samen de aandelen in EMTÉ te kopen door middel van een speciaal daarvoor opgerichte joint venture J&C Holding B.V. Aansluitend zullen de vermogensbestanddelen van EMTÉ tussen Jumbo en Coop worden verdeeld. 79 supermarkten gaan naar Jumbo. De resterende 51 supermarkten, alsmede de overige vermogensbestanddelen zullen in handen komen van Coop.
Oordeel van de ACM
Toepasselijkheid concentratietoezicht
De ACM is het met Jumbo en Coop eens dat het eerste deel van de transactie, het aankopen van de aandelen in EMTÉ door J&C Holding B.V. geen concentratie vormt. Deze aankoop brengt geen duurzame wijziging in de structuur van de markt teweeg. Jumbo en Coop zijn namelijk overeengekomen dat J&C Holding B.V. de verschillende vermogensbestanddelen van EMTÉ binnen één jaar tussen hen zal verdelen. Deze verdeling valt wèl onder het concentratietoezicht. Aangezien Jumbo en Coop elk verschillende vermogensbestanddelen toegedeeld krijgen, hebben we te maken twee afzonderlijke concentraties.
Relevante productmarkten
De activiteiten van EMTÉ en Jumbo overlappen volgens de ACM op de volgende drie gebieden:
| (i) | de inkoop van dagelijkse consumptiegoederen voor afzet via de detailhandel |
| (ii) | het aanbieden van franchisediensten op het gebied van supermarkten |
| (iii) | de verkoop van dagelijkse consumptiegoederen via supermarkten |
EMTÉ koopt de dagelijkse consumptiegoederen voor afzet via de detailhandel thans in via inkooporganisatie Superunie. Na Albert Hein, de tweede grootste speler op de inkoopmarkt. Dit blijft ook zo na de toedeling van 79 EMTÉ supermarkten aan Jumbo. Op dit punt ziet de ACM dus geen mededingingsproblemen. Het zelfde geldt voor de markt voor franchisediensten. Het marktaandeel van Jumbo zal namelijk slechts in “zeer geringe mate” toenemen.
Relevante geografische markten
Met betrekking tot de vraag of de transactie gevolgen heeft voor de markt waarop dagelijkse consumptiegoederen via supermarkten worden verkocht, gaat de ACM in op de geografische omvang. Als wordt uitgegaan van een lokale markt, vormt een gebied dat in een straal van 10 minuten reistijd per auto ligt van elk van de supermarkten van Jumbo en van de 79 EMTÉ supermarkten het vertrekpunt. Onder omstandigheden kan de relevante markt kleiner zijn, bijvoorbeeld een woonplaats. In de visie van de ACM is de consument namelijk geneigd in de eigen woonplaats boodschappen te doen. Op dit uitgangspunt kan echter een uitzondering worden gemaakt indien een woonplaats is vastgegroeid aan een grotere woonplaats en/of de consument aantoonbaar bereid is om een nabijgelegen woonplaats te bezoeken.
Op basis van deze marktafbakening heeft de ACM geconstateerd dat er als gevolg van de transactie in Eindhoven-Noord, Reusel en Veghel mogelijk een significante belemmering van de mededinging kan ontstaan. Om dit (mogelijk) mededingingsrechtelijk probleem weg te nemen, heeft Jumbo de melding van de voorgenomen concentratie gewijzigd door toe te zeggen in elk van de genoemde plaatsen een Jumbo of EMTÉ filiaal af te stoten. Met deze wijzing wordt volgens de ACM het (mogelijke) mededingingsrechtelijk probleem weggenomen. Bijgevolg stuit de transactie ook ten aanzien van de inkoop van dagelijkse consumptiegoederen voor afzet via de detailhandel niet op bezwaren.
Commentaar
Een concentratie in twee fasen
Dat de koop van de aandelen in EMTÉ door de joint venture van Jumbo en Coop niet kwalificeert als een concentratie, valt te begrijpen. Echter, deze aankoop kan waarschijnlijk niet los worden gezien van de latere verdeling van de vermogensbestanddelen van EMTÉ. Die verdeling vormt wel een concentratie. Mocht die concentratie meldingsplichtig zijn, dan kan niet op voorhand worden uitgesloten dat de koop van de aandelen pas mag worden gerealiseerd zodra de verdeling van de vermogensbestanddelen door de bevoegde mededingingsautoriteit(en) is goedgekeurd. In het Ernst & Young arrest heeft het Hof van Justitie immers bepaald dat ook een gedeeltelijke totstandbrenging van een concentratie onder de werkingssfeer van het conentratietoezicht kan vallen. Dit kan het geval zijn als de transactie bijdraagt aan een blijvende wijziging in de zeggenschap in de doelonderneming. Laatstbedoeld arrest wordt besproken in de blog: Hof: opzeggen contract is geen ‘gun jumping’
Marktafbakening
De afbakening van de geografische markt voor de verkoop van dagelijkse consumptiegoederen via supermarkten leunt sterk op de reisbereidheid van consumenten. Gelet hierop is het de vraag of de ACM terecht geen onderscheid heeft gemaakt tussen supermarkten, hypermarkten en discounters. Het is voorstelbaar dat supermarkten in winkelcentra met een bovengemiddeld groot en gevarieerd aanbod consumenten aantrekken uit een groter gebied dan bijvoorbeeld buurtsupers.
Verder kan uit het besluit niet worden opgemaakt of de ACM ook heeft gekeken naar overlappende markten. Gedacht kan worden aan de situatie dat supermarkt A en supermarkt B op 16 minuten rijden van elkaar verwijderd liggen. Voor consumenten die in het overlappingsgebied wonen zijn beide supermarkten binnen 8 minuten bereikbaar. Als er in het overlappingsgebied voldoende consumenten wonen, is het best voorstelbaar dat beide supermarkten elkaars concurrent zijn.
Tot slot moet bedacht worden dat een “straal” om een supermarkt niet noodzakelijkerwijs de reële reistijd weergeeft. Er moet naar de verkeerssituatie ter plaatse worden gekeken. In plaats van een cirkel, zou de relevante markt ook afgebakend kunnen worden door middel van een isochroon. Dit is een lijn die alle punten die binnen een constante reistijd vanaf een bepaalde startlocatie kunnen worden bereikt, met elkaar verbindt.
Op onderstaande kaart is het rood gearceerde gebied volgens de website app.traveltimeplatform.com binnen 15 minuten te bereiken vanaf het station in Woerden.
