Op 16 januari 2017 werd op de website Europadecentraal de Handreiking staatssteun voor de overheid (Handreiking) gepubliceerd. In deze handreiking worden de huidige staatssteunregels toegelicht. Verder bevat de handreiking verwijzingen naar relevante arresten van het Hof van Justitie en beschikkingen van de Europese Commissie (Commissie).
Achtergrond van de Handreiking
De staatssteunregels worden door decentrale overheen doorgaans als ingewikkeld ervaren. De regels zijn niet alleen complex, ze zijn ook aan verandering onderhevig. Zo heeft de Commissie de afgelopen jaren de staatssteunregels in het kader van het ‘State Aid Modernisation Package‘ (SAM) gemoderniseerd. Daarnaast is er ook een constante stroom aan arresten van het Hof van Justitie en beschikkingen van de Commissie. In de Handreiking wordt de actuele stand van zaken met betrekking tot staatssteun besproken en toegelicht.
Opzet van de Handreiking
In de Handreiking komen zowel de materiële als procedurele staatssteunregels aan bod. Dit gebeurt op een schematische wijze.
Materieel
(i) wanneer is er sprake van staatssteun?
(ii) wanneer hoeft staatssteun niet te worden gemeld bij de Commissie?
(iii) wanneer is meldingsplichtige staatssteun verenigbaar?
Formeel
(i) hoe moet staatssteun worden gemeld?
(ii) wanneer is sprake van onrechtmatige staatssteun?
(iii) hoe te handelen als staatssteun moet worden teruggevorderd?
(iv) welke verplichtingen rusten op de overheid in het kader van toezicht op staatssteun?
(v) wat zijn de risico’s van niet-melden?
Tot slot bevat de Handreiking enkele bijlagen die voor de praktijk nuttig kunnen zijn zoals een model de-minimisverklaring en een checklist ter voorbereiding op een prenotificatiegesprek met de Commissie. Daarnaast worden diverse relevante arresten en beschikkingen kort besproken.
Commentaar
De Handreiking biedt een mooi overzicht van de huidige staatssteunregels. Juist door de schematische structuur is de Handreiking voor de praktijk zeker bruikbaar. De Handreiking loodst de gebruiker bij de beoordeling van een maatregel door veel relevante vragen. Maar zijn alle vragen ook met behulp van de Handreiking te beantwoorden? Het antwoord luidt helaas ontkennend. De staatssteunregels zijn daarvoor te omvangrijk en te complex. Het inhoudelijke deel van de Handreiking beslaat 36 pagina’s. De Mededeling over het begrip staatssteun die de Commissie in mei 2016 publiceerde beslaat alleen al 50 pagina’s. Meer over de deze mededeling in de blog: Commissie publiceert Mededeling over het begrip staatssteun.
Hoe lastig het soms kan zijn om te beoordelen of een maatregel toelaatbaar is, wordt onderstreept door het in de Handreiking genoemde voorbeeld van een gemeentelijke kredietgarantie voor een museum. Aan de hand van de Mededeling garanties wordt voorgerekend hoe de garantie staatssteunproof kan worden verleend. Handig en bruikbaar, alleen lijkt de casus vanwege het vermoedelijk lokale karakter een beetje ongelukkig gekozen. Als inderdaad een lokaal museum wordt gesteund, is de belangrijkste vraag namelijk of hierdoor de handel tussen de lidstaten wordt beïnvloed. Er zijn diverse beschikkingen van de Commissie die deze vraag ontkennend beantwoorden. Een aardig voorbeeld is het besluit van 6 november 2013 met betrekking tot steun voor de bouw van een archeologisch museum op Kreta. Bij gebreke van interstatelijk effect kwalificeert de gemeentelijke garantie niet als staatssteun. De Mededeling garanties hoeft er dan niet aan te pas te komen om de garantie in overeenstemming te brengen met de staatssteunregels.
Of een maatregel gevolgen heeft voor de handel tussen de lidstaten, is overigens lang niet altijd gemakkelijk vast te stellen. Dit wordt duidelijk gemaakt in de blog: Het interstatelijk effect van staatssteun: oriëntatiehulp 2.0.
In de Handreiking wordt tot slot ook nog gewezen op de verplichting van de overheid om informatie betreffende sommige steunmaatregelen op de nationale of regionale staatssteunwebsite bekend te maken. Helaas bevat de Handreiking geen nadere informatie over de Nederlandse nationale staatssteunwebsite. De hiervoor bedoelde publicatieverplichting wordt besproken in de blog: De Nederlandse nationale staatssteunwebsite is online.
