De Europese Commissie (Commissie) heeft in het EU Publicatieblad van 22 september 2021 de Kroatische aanvraag voor bescherming van de traditionele aanduiding “Prošek” gepubliceerd. Italië is woedend en meent dat inbreuk wordt gemaakt op de beschermde oorsprongsbenaming (BOB) “Prosecco”.
De casus
Prošek is blijkens een vraag van het Kroatische EU Parlementslid Tonino Picula een zoete dessertwijn afkomstig uit de Kroatische regio Dalmatië. Met “Prosecco” wordt daarentegen gedoeld op de doorgaans (licht) mousserende wijn afkomstig uit Noordoost Italië die in 2009 de status BOB kreeg.
In haar vraag aan de Commissie steldeEU Parlementslid Mara Bizotti dat Kroatië tijdens de toetredingsonderhandelingen een verzoek zou hebben ingediend om “de naam Prošek op te nemen onder de door de EU beschermde benamingen”. Dit verzoek zou door de Commissie zijn verworpen, “omdat het gebruik van een dergelijke naam bij de consument tot verwarring zou leiden”. EU commissaris Dacian Ciolos sprak deze gang van zaken in zijn antwoord tegen. Het gebruik van de term “Prošek” voor de zoete dessertwijn uit Dalmatië in de EU maakt volgens de commissaris geen deel uit van het Toetredingsverdrag met Kroatië. Vervolgens merkte de commissaris op dat het gebruik van de betrokken term in de handel juridische problemen zou kunnen opleveren, “aangezien deze term onder artikel 118 quaterdecies van Verordening (EG) nr. 1234/2007(1) kan vallen”. Het gebruik zou namelijk in strijd kunnen zijn met de bescherming van de Italiaanse BOB “Prosecco”.
Het gevolg van een en ander was dat vanaf 1 juli 2013, de datum waarop Kroatië tot de EU toetrad, de gewraakte Kroatische dessertwijn niet meer onder de naam Prošek verkocht mocht worden. Kroatië is niet bij de pakken gaan neerzitten en blijkt een aanvraag voor bescherming van de traditionele aanduiding Prošek bij de Commissie te hebben ingediend. Volgens een bericht van 11 november 2021 op de website new.italianfood.nl, heeft Italië inmiddels bij de Commissie bezwaar gemaakt tegen toekenning van dit verzoek.
Juridisch kader
Toetreding nieuwe lidstaten tot de EU
Het is mogelijk om in een toetredingsverdrag beschermde oorsprongsbenamingen en beschermde geografische aanduidingen (BGA) te regelen. Dergelijke benamingen en aanduidingen kunnen aan de bestaande lijsten worden toegevoegd. Maar daarvoor moeten deze benamingen en aanduidingen in de nieuwe lidstaat vóór datum toetreding wel door het nationale recht worden beschermd. Dit volgt uit artikel 94 lid 3 Vo 1308/2013 (de GMO Vo). Voor zover kan worden nagegaan, was Prošek voorafgaand aan de toetreding tot de EU niet in Kroatië beschermd.
Bij gebreke van een regeling in het toetredingsverdrag, moet de nieuwe lidstaat de bestaande benamingen en aanduidingen vanaf datum toetreding beschermen ten koste van de eigen benamingen en aanduidingen. Soms wordt er in het toetredingsverdrag een overgangsperiode overeengekomen, bijvoorbeeld om de nieuwe lidstaat in staat te stellen bestaande voorraden te verkopen. Ten aanzien van Prošek ontbreekt in het Toetredingsverdrag met Kroatië een dergelijke regeling.
Wettelijk kader
Wil de nieuwe lidstaat binnen de EU na datum toetreding bescherming verkrijgen voor de eigen oorsprongsbenamingen en geografische aanduidingen, dan dient, zoals EU commissaris Dacian Ciolos dat in zijn hiervoor reeds aangehaalde antwoord duidelijk maakte, de bestaande procedure worden gevolgd. Voor wijn wordt die procedure thans geregeld in Deel II Titel II Afdeling 2 GMO Vo. De uitvoeringsvoorschriften staan in Vo 2019/33 en Vo 2019/34.
De beschermingsaanvraag moet worden ingediend in de lidstaat op het grondgebied waarvan de oorsprongsbenaming of geografische aanduiding is ontstaan. Vervolgens dient de lidstaat de aanvraag in bij de Commissie, die vervolgens nagaat of aan de voorwaarden voor bescherming is voldaan. Alvorens een besluit te nemen, kunnen belanghebbenden bezwaar maken tegen toekenning van het verzoek. Daarna besluit de Commissie de aanvraag al niet te honoreren. Tegen een besluit van de Commissie staat beroep open bij het Hof van Justitie van de EU.
Commentaar
Beschermde oorsprongsbenamingen, what’s in a name?
In zijn artikel Geographical Indications of Origin: When GIs Become Commodities, All Gloves Come Off gaat Anselm Kamperman Sanders in op de Italiaanse pogingen om hun Prosecco te beschermen tegen de Kroatische Prošek. In 2009, vooruitlopend op de toetreding van Kroatië tot de EU, breide Italië het productiegebied van Prosecco uit. Traditioneel was de productie van Prosecco beperkt tot de Veneto. De uitbreiding in 2009 omvatte ook de nabij Triëst gelegen stad Prosecco. Dit zou de oorsprong zijn van de “Proseccodruif”. Mede dankzij deze “strategische uitbreiding”, kon na de toetreding van Kroatië tot de EU de Kroatische Prošek wijn niet langer naast Prosecco bestaan. Volgens Anselm Kamperman Sanders was de “reden voor de opneming van de stad Prosecco, waarvan de Sloveense naam Prosek is, in de Italiaanse GI terroir” […] overduidelijk. Het ontneemt Kroatië een echte uitdaging aan de Italiaanse GI Prosecco, omdat het geen enkele band heeft met de werkelijke geografische locatie die deze naam draagt.” De vraag is, gaat de strategische uitbreiding van het “Italiaanse GI terroir” Prosecco helpen?
Homoniem
De benamingen “Prosecco” en “Prošek” lijken – in ieder geval deels – elkaars homoniem te zijn. Het zijn twee woorden die alleen in klank overeenkomen en elk een eigen betekenis hebben. In artikel 100 GMO Vo staat hoe omgaan moet worden met oorsprongsbenamingen en geografische aanduidingen die geheel of gedeeltelijk elkaars homoniem zijn. Er gelden twee voorwaarden, bij de beoordeling waarvan rekening moet worden gehouden met de plaatselijke gebruiken en elk risico op verwarring:
| (i) | de homonieme naam mag bij de consument niet ten onrechte de indruk wekken dat de producten van oorsprong zijn van een ander grondgebied, en |
| (ii) | de praktische omstandigheden moeten garanderen dat de in tweede instantie geregistreerde homonieme naam zich duidelijk onderscheidt van de reeds geregistreerde naam, waarbij veiliggesteld moet worden dat (a) de betrokken producenten een billijke behandeling krijgen en (b) de consument niet wordt misleid. |
Vooropgesteld moet worden dat Prošek een totaal andere soort wijn is dan Prosecco. Prošek wordt in een andere streek geproduceerd dan Prosecco, van andere druiven en via een duidelijk andere methode. Ook de fles verschilt. Voor een meer gedetailleerde vergelijking zie de blog: Wine-o-graph: Prošek and Prosecco made simple. Gelet op een en ander vraag ik mij af of de gemiddelde Europese consument een fles Prosecco kan verwarren met een fles Prošek. Bovendien wordt Prošek beweerdelijk al eeuwenlang in Dalmatië geproduceerd. Als dit juist is, ligt het niet voor de hand om aan te nemen dat de Kroaten met de naam Prošek op onterechte gronden de indruk willen wekken dat hun zoete dessertwijn uit Italië komt.
Daarnaast hebben we nog het vereiste duidelijke onderscheid tussen Prosecco en Prošek. De opname in 2009 van de stad Prosecco in het productiegebied van Prosecco, lijkt ingegeven om Kroatië het recht op de naam Prošekte ontzeggen. Saillant detail, tot die uitbreiding kon er in Prosecco überhaupt geen Prosecco worden geproduceerd. Bovendien is de vraag of met Prošek wordt verwezen naar de stad Prosecco. Mogelijk heeft het woord een Kroatische achtergrond. Zo beweert de schrijver Miquel Hudin in zijn blog Defining Prošek dat het woordis ontleend aan het Kroatisch bijwoord “prošli” wat volgens hem “laat” betekent. Dit zou een verwijzing zijn naar de productiemethode van Prošek.
Achtergrond Italiaans verzet
We hebben te maken met een juridisch geschil waar juristen van watertanden. Ik vraag mij wel af waarom Italië zo boos is. Prošek is buiten Kroatië bij mijn weten niet of nauwelijks bekend. Maar goed, onbeduidende inbreuken worden wel vaker aan de kaak gesteld. Zie bijvoorbeeld de blog: Ook diensten kunnen inbreuk maken op producten met een beschermde oorsprongsbenaming. Mogelijk speelt Italië ook hoog spel om te voorkomen dat homoniemen te snel worden toegelaten.
Met deze afsluiting proost ik met echte Prosecco op het nieuwe jaar! Een fles Prošek voor bij het dessert op Nieuwjaarsdag heb ik nog niet op de kop kunnen tikken.
* foto van kkoertshuis via pixabay.com
