In een persbericht van 17 mei 2017 heeft de Europese Commissie (Commissie) aangekondigd dat het toepassingsgebied van de Algemene groepsvrijstellingsverordening (AGVV) wordt verruimd. Zo wordt onder andere steun voor havens en luchthavens vrijgesteld. De verruiming treedt in werking nadat de Wijzigingsverordening in het Publicatieblad van de EU is gepubliceerd.
De AGVV
Op basis van de AGVV hoeven bepaalde steunmaatregelen niet bij de Commissie te worden gemeld. Zie voor een algemene beschrijving van de AGVV de blog: De nieuwe AGVV is in werking getreden. Uit de State Aid Scoreboard 2016 blijkt dat dankzij de AGVV ongeveer 95% van alle nieuwe steunmaatregelen die lidstaten nemen, van melding is vrijgesteld. De AGVV is voor de dagelijkse praktijk dus een belangrijk instrument voor het staatssteunproof verlenen van staatssteun.
Het verruimde toepassingsgebied
De grootste verruiming is dat er twee steuncategorieën aan de AGVV worden toegevoegd, namelijk steun voor luchthaven en steun voor havens. Bij de steun voor luchthavens gaat het om steun voor regionale luchthavens. Hierbij zijn er twee subcategorieën:
- luchthavens die jaarlijks maximaal 200.000 passagiers verwerken en
- luchthavens die jaarlijks maximaal 3 miljoen passagiers verwerken.
De voorwaarden voor de eerste subcategorie zijn het ruimst.
Ook met betrekking tot havens zijn er twee subcategorieën:
- zeehavens en
- rivierhavens.
Anders dan bij luchthavens is de capaciteit van zee- of rivierhaven niet relevant.
Met betrekking tot cultuur en multifunctionele sport arena’s worden de maximale steunbedragen verhoogd. De Commissie is namelijk van mening dat deze steun zelden een bedreiging voor de mededinging vormt.
Steun voor projecten die voldoen aan het ‘Seal of Excellence’ kwaliteitslabel onder het MKB Instrument van Horizon 2020 wordt ook vrijgesteld. Het kwaliteitslabel heeft als doel er voor te zorgen goedgekeurde Horizon 2020 steunaanvragen die geen financiering hebben ontvangen, makkelijker bij andere fondsen terecht kunnen. Dit wordt nu verder vergemakkelijkt door eventuele steun van melding vrij te stellen.
Onder de AGVV kon geen steun worden gegeven aan start-ups die werden aangemerkt als onderneming in moeilijkheden. Deze kwalificatie had meestal te maken met het feit dat start-ups in de aankoopfase vaak verliezen maken voordat de producten of diensten kunnen worden verkocht. De Commissie heeft echter vastgesteld dat start-ups desalniettemin dynamische en groeiende ondernemingen kunnen zijn. Daarom wordt opstartsteun nu ook mogelijk gemaakt voor start-ups die als onderneming in moeilijkheden kwalificeren. Het moet overigens wel gaan om een steunregeling. Dus ad hoc steun is in voorkomend geval nog steeds uitgesloten.
Ten aanzien van activiteiten die gedeeltelijk worden gefinancierd met Europees geld, mogen de te steunen kosten berekend worden op basis van de ‘Simplified Cost Options’. Voorwaarde is wel dat het Europese fonds waaruit de Europese bijdrage wordt gefinancierd, deze berekeningsmethode toestaat. Met deze verruiming wil de Commissie het verschil tussen diverse Europese beleidsterreinen verkleinen en de administratieve lasten verminderen.
Tot slot is nog relevant dat het toepassingsgebied in de landbouw en visserij iets wordt verruimd. De Commissie doet dit op basis van de ervaring die is opgedaan in het kader van de gemeenschappelijke marktordening (GMO) in de landbouw en visserij. Deze verruiming heeft met name betrekking op regionale steun. Zie voor een algemene bespreking van de toepasselijkheid van de AGVV in de landbouw en visserij de blog: De AGVV in de landbouw- en visserij sector.
Commentaar
De aangekondigde verruiming van de AGVV past in het streven van de Commissie om zich slechts met echt belangrijke staatssteunzaken bezig te houden. Zo heeft de Commissie bij herhaling aan de hand van concrete voorbeelden duidelijk gemaakt wanneer het interstatelijk effect ontbreekt. Zie daarover de blog: Het interstatelijk effect van staatssteun: oriëntatiehulp 2.0. Een steunmaatregel die geen interstatelijk effect heeft, kwalificeert niet als staatssteun en hoeft dus niet bij de Commissie te worden gemeld.
Zodra een maatregel wel effect heeft op de handel tussen de lidstaten, kan de AGVV uitkomst bieden. De AGVV is feitelijk een catalogus van maatregelen die in de visie van de Commissie niet bezwaarlijk zijn en daarom niet hoeven te worden gemeld. Steun voor havens en luchthavens zijn een belangrijke uitbreiding van deze catalogus. De Commissie ziet havens en luchthavens als de belangrijkste infrastructuur voor economische groei en regionale ontwikkeling. Met de aangekondigde verruiming van de AGVV wil de Commissie onproblematische publieke investeringen in havens en luchthavens die banen kunnen creëren vergemakkelijken, door ze van melding vrij te stellen. De verruiming is voor de dagelijkse praktijk zeker relevant. Nederland kent naast de haven van Rotterdam en luchthaven Schiphol immers veel meer havens en luchthavens. Wat de verruiming met betrekking tot havens overigens extra interessant maakt, is dat ook investeringen in toegangsinfrastructuur en het uitbaggeren van waterwegen onder de AGVV vrijgesteld kunnen worden.
De verhoging van maximale steunbedragen voor zowel investerings- en exploitatiesteun ten behoeve van cultuur en multifunctionele sport arena’s, is voor de dagelijkse praktijk eveneens relevant. Cultuur en sport zijn zaken waar veel gemeenten zich nadrukkelijk mee bezighouden. De verhoging is overigens best fors te noemen. Zo gaat met betrekking tot investeringssteun voor cultuur en instandhouding van het erfgoed het steunmaximum van 100 miljoen EUR naar 150 miljoen EU per project.
Eric Janssen, advocaat staatssteunrecht
